Yalnız Yürüdük Nokta Com

Yazar: Reçel

Kadınlar ufak yaşlardan itibaren ailelerinden gördükleri baskıyı ve hayat tarzlarını değiştirmek için yürüdükleri uzun yolu sosyal medyada paylaştılar. Gelen tepkiler, tehditler, komplo teorileri kadınların kendine özgü hikayelerinin ne kadar hızlı bir şekilde bir araçsallaşma, sembolleşme ve hesaplaşma konusu olabildiğini gösterdi —Şaşırdık mı? Hayır tabii ki—. Ancak sosyal medyada bu paylaşımları oldukça heyecanla karşılayan, sevinen, alkışlayan, böyle şeyler yaşandığını hiç duymadığını söyleyen ve hayretler içinde kalan; kadınları bu zorlu savaşı verebildikleri için tebrik eden bir kitle de var. “Yahu biz ne rahat bir gençlik geçirdik, bu kadınlar neler yaşamış böyle!” diyenler var. Ve bu kitlenin bu naif heyecanlı hâli, bazılarımızın boğazında ufak bir yumru oluşturuyor. Zira, belki de kendi tercihi ya da aile baskısı olması fark etmeksizin, bu kadınlar başlarını örttükleri anda etraflarını saran o tarif edilmesi zor duvarı ören sadece aileleri değildir?

Madem pandoranın kutusu açıldı, o hâlde bu akşam arkadaşlarla muhabbet ederken birden hepimizi buz kestiren, meselenin bir başka yönünü gözler önüne seren örnekleri sizinle de paylaşalım.

Üniversitede başörtülü derse girebildiğim ilk gün, sınıftaki tek başörtülü bendim. Çocuğun biri benim derse girmemi protesto için kalktı ve soyundu. Evet, “Benim bilim yaptığım yere bu kadın böyle giremez.” diyerek basbayağı soyundu! Sonra da hocadan güvenliği çağırmasını istedi. Hoca (kadındı kendisi de), “Yukarıdan emir geldi, ben bir şey yapamam.” dedi. Bütün bunlar olup tüm sınıfın gözü üzerimde ne yapacağımı beklerken ben ağlamadım, sinirlenmedim. Hatta durumun absürtlüğü yüzünden gülümser bir ifadem olduğunu hatırlıyorum. Ama bu anı ne zaman düşünsem soyunan kişiden çok, koca sınıfın hiçbir şey yapmadan seyretmesini, ne kadar yalnız hissettiğimi ve hocanın güvenlik çağırıp beni kovduramadığına üzülmesini hatırlarım. Bir de gülümseyip geçtiğimi sandığım olayın aslında geçmediğini ve sonunda derse gitmeyi bırakıp dersten kaldığımı. 2008 yılından bahsediyoruz burada, 28 Şubat falan değil yani.

Lise 1’de zor zamanlar yaşadım ben. Sınıfa getirilen bir dersane kataloğundaki fotoğrafımdan başörtülü olduğum ortaya çıkmıştı.  Sınıfı bir dedikodu sardı, hatta birkaç gün boyunca sınıf kapısından bakmaya gelenler oldu “Kimmiş o başörtülü kız?”, sirkte izlenen biri gibiydim. Bir başkası da parmağıyla gösterirdi: O… Öğretmen masasına yakın bır sırada oturuyordum, bir öğretmen kataloga bakıp “Şu kim?” deyip beni sordu, bari göz göze gelmeyelim diye sıranın altından bir şey alıyormuş numarası yapıp, saklanmıştım.  O okulda önceden tanıdığım bir arkadaşım daha vardı, o da okula başörtülü gitmiyordu. Bir gün rastlayınca yanına gittim “Ben de bu okulu kazandım.” dedim, beni görmekten rahatsız oldu sanki, başörtülü olduğunu açığa çıkaracağımı sandı.  Parmakla gösterilmek kötü bir şey ama yalnız olmak daha kötü… Ki 20 kişilik bir sınıfta iyi sayılacak bir anadolu lisesinin öğrencisiyken, küçük bir örneklemdesin, benzerin biri pek olmuyor, hele ki bu lise biraz da iyi bir muhitteyse oraya gelenlerin profili daha belirli, sen epey yalnızsın. Bunları yazıya dökmeye niyetlenince fark ettim, aslında ben #10yearschallenge’lar ve alkışlar başladığından beri lisedeki insanları hatırlıyormuşum. İşte zaman geçse de, “Çoook öncedendi” desen de, bir şekilde o zamanlara dair anılar hâlâ kolayca çağrışabiliyor. Sonraları zorlu geçmedi pek, ya da belki ben içime kapanmıştım. Ama lisans birinci sınıftayken, hani herkesin birbirini yeni yeni tanıyıp sosyal ağlara eklediği zamanlar, sınıfın sosyal kelebeği bir çocuk, ben kendimin — başörtülü— bir fotoğrafını profil yaptıktan sonra beni facebook’undan silmişti. Gülüp geçiyorsun tabi bunlara da, aslında ne tepki vereceğini bulmak zor. “Haklı tabi, başörtülü biriyle bir de arkadaş mı olacaktı?” mı diyeceksin yani….

2008 yılında başörtüsü serbestisi test sürüşleri yapılıyordu. Bir haftalığına yasak kaldırılmıştı. Sabancı Üniversitesi sınıfları ve sınıflara en yakın tuvaletleri haritasını düşünmek zorunda kalmadan heycanlı heycanlı derse gitmiştim. Ders sonunda başka bir başörtülü arkadaşımın gruplar’dan ilettiği emailleri gördüm. (gruplar: o dönemde Sabancı Üniversitesi’nde öğrenciler arasındaki forum benzeri tartışma platformları) Bir erkek öğrenci başörtü serbestisini protesto etmek amacıyla, başörtülü öğrenci olan derslere girmeyeceğini hakarete varır bir şekilde ilan ediyordu. Ona benzer hakaretlerle katılan yüzlercesi ve karşı çıkmaya çalışan ve hemen bastırılan cılız sesler… Kimse bizi konuya dahil etmeyi düşünmedi. Yine bizden başka herkesin konuya dair muhteşem fikirleri ve kelle alma ehliyetleri vardı. Tartışmalar (tartışanların çoğu tabii ki erkekti)  öyle bir boyuta varmıştı ki ertesi gün odamdan çıkıp derslere gitmeye korktum. Yurtta kalmayan başörtülü arkadaşlar o hafta okula bile gelmediler. Bir hafta sonra yasak tekrar uygulandığında rahatladığımı hatırlıyorum, en azından susacaklar diye düşünmüştüm. Şimdi fark ediyorum bütün bu linç konuşmalarını kaydedip dava açabilirdim, yönetime şikayet edebilirdim, haber olması için çabalayabilirdim ama böyle bir şeyin varlığını ya da yapılabilir olduğunu bile bilmiyordum. Kimse bunları yapabileceğimi ya da karşıma çıkıp yalnız olmadığımı söylemedi. Başörtülü olarak görece ‘özgür’ olduğumuzu düşündüğümüz okulda linç edilmek için ufak bir kıvılcıma ihtiyaç varmış demek ki.

Lisedeyken başını örtenler ve seküler bir okulda okuyanlar hemen anlayacaklardır. Aslında başörtülü olmana da gerek yok, eğer okuldan sonra ya da haftasonu evden zor çıkacak biriysen, ailenle ilişkinde sıkıntılar yaşıyorsan, marka giymiyorsan “esas kızlar ve esas oğlanlar”la arkadaşlık etmek zordur. Çok sınıfsal bir şey bu aslında. Bir iki denersin, belki onlar da iyi niyetlidir, ama bir noktada rahatlarını bozma ihtimaline karşın teker teker senden uzaklaşırlar. Yine de benim esas kızlarla aram fena değildi, “baskıcı” bir ailem olmadığından rahat izin alıyordum filan. Sadece haftasonları başımı örterdim, bazen “tarzını çok beğeniyorum” diye iltifat dahi alırdım. O arada belli ki ben de başkalarının üstüne basmışım ki arkadaşlıklarımız iyi ve eşitlikçi zannediyordum. Neyse, bu esas kızlardan biri ile İstanbul’da aynı üniversiteyi kazandık. Bunu duyunca çok sevindik, hatta hiç unutmam, arkadaşım “Okula gidince, bakın birimiz başörtülü birimiz açık, ama harika arkadaşız deriz!” diye kolunu omzuma atmıştı, gülüşmüştük. Sonra bir gün iki kampüs arasında yürürken karşılaştık. Ben heyecanla koştururken o beni teğet geçti, görmezden geldi. Ve sonra hep görmezden geldi. Anlaşılan taşrada olan taşrada kalacaktı…

Başını açan kadınların hikayelerinin yanına bunları koyup hepsini birlikte okuyunca insan bazı soruları sormadan edemiyor:

• Başörtülü bir kadının etrafında örülen kadınlığa, aileye, dine, topluma dair taşınması onca zor yükün üstüne basmamış kim var?
• Eğer kadınlar bugün bir hesaplaşmanın içine giriyorsa, bu hesabı bunca zor kılan biraz da bu yüklü anlamlar, o anlamların kurduğu duvarlar değil mi?
• Bu duvarlar okulda, işte, sokakta da örülmedi mi?
• Bu ülke başını örten kadınlar için kolay olmadıysa, bugün baş açma hikayelerine tamamen kendi ajandasıyla bakıp kalbi pır pır olan kitlelerin hiç sorumluluğu yok mu?
• Siyasi bir kutuplaşma ortamından yorulan ya da dini inancıyla ilgili bir dönüşüm yaşayan; yahut ailesinin baskısıyla inanmadığı bir hayat yaşamaya isyan eden kadınların hikayelerine bu kadar şaşırmak için kaç kadını görmezden gelmiş; onların uğradığı ayrımcılığı normalleştirmiş, kendi dışlayıcılığını hiç farketmemiş olmak gerekir?
• Peki ya bu geç gelen “farkındalık,” acaba bugünden sonra o duvara dizilen tuğlaları tek tek indirmek için bir çabaya dönüşecek mi?
• Başını örten, başını örtmeyen, bir zamanlar başını örtmüş olan, gelecekte başını aile baskısıyla ya da inanmazsınız ama kendi iradesiyle örtecek olan kadınlar arasında kendinize daha çok sempati beslenecek ya da daha çok uzak durulacak bir grup seçmekten vazgeçecek misiniz?
• Yoksa hâlâ “İşte haklı çıktık!” mı, mesele? O zaman sorry but the princess is in another castle!

*Öne çıkarılan görsel: Qimash, Durrah Alsaif, 2017