Mimarın Cinsiyeti Caminin Cinsiyetini Değiştirir Mi?

Konuk Yazar: Nur Kıpçak

Aslında bu konuyu hiç açmayacaktım. Beni tetikleyen şey, Fransız bir kadın turistin fikrimi sormasıydı. Üsküdar’da Marmaray İstasyonundan çıkıyorduk ikimiz de. Vakit, öğleden sonra. Bana, bugün için iki farklı mekânı birden gezemeyeceğini, Beylerbeyi Sarayı’nı mı Şakirin Camii’ni mi gezmesini tavsiye ettiğimi sordu. Beni şaşırtan, Şakirin Camii’nin nasıl olup da Beylerbeyi Sarayı ile kıyaslanabildiği, muhteşem tarihi yapının yanında bir seçenek olarak yer alabildiğiydi. O an elindeki küçük boy “İstanbul Gezilecek Yerler Rehberi”ni gördüm. Şakirin Camii’nin yanında açıklama olarak, “İlk kez bir kadın mimar tarafından yapılan modern bir cami” olduğu yazıyordu ve onun ilgisini çeken de bir kadının yaptığı camiydi. Hararetle Beylerbeyi Sarayı’na gitmesini tavsiye ettim ve hatta Beylerbeyi istikametine giden otobüslere yönlendirdim onu.

İki yıl önce aynı heyecanla (Bir kadın mimarın yaptığı cami!) ben de gezmiştim Şakirin Camii’ni: Hayal kırıklığıydı.

Baştan almak gerekirse, aslında caminin mimarı Hüsrev Tayla, ancak yapım aşamasında Tayla, kendi fikirleri, estetik ve dünya görüşüyle uyuşmayan bir caminin inşa edildiğine tanık oldukça geri çekilmiş projeden ve caminin iç dekorasyonunu Zeynep Fadıllıoğlu yapmış.

Benim için hayal kırıklığı yaratan durum, bir kadın mimarın caminin içini dizayn ederken kübik bir mihrap yapabilmesi ancak kadınlar için harimde (caminin ana mekanı ve hatta düzleminden bahsediyorum.) yer ayırmak yerine üç saflık bir asma kat inşa etmesiydi. Şakirin Camii, ibadet edecek olan kadınlara bir ayrıcalık hatta kolaylık sağlamıyor. Ancak kadın mimarının kübik bir mihrap tasarlaması, onu modern ve medyatik kılıyor. Bu, kadın haklarına mesafeli, kadın örgütlerini karşısına almış kadın bir politikacıya sırf kadın olduğu için oy vermek gibi. Hâlbuki kadın dostu politikacılara oyumuz, cinsiyeti ne olursa olsun.

Hasılı, ister erkek ister kadın olsun, camide kadınlar için temiz (hijyenik) abdest yeri, bebek emzirme odası, dinlenme, birşeyler içme yerleri dizayn eden; namaz için harimde yer açan; kadınları misafir olarak görmek yerine müminler olarak kabul eden mimarlara ihtiyacımız var, hem de çok! Şakirin Camii? Bu haliyle medyada kendisine yakıştırılan “protokol cami” ünvanını sonuna kadar hak ediyor, her anlamda! Ama daha fazlasını değil!

Benim hiçbir turiste gezmesi için tavsiye edebileceğim bir yer değil.