Aklımız Fikrimiz Şeyimizde

Konuk Yazar: Zeynep Ö.

İtiraf edin başlığı okuduğunuzda hepinizin aklına aynı “şey” geldi. Halbuki başlıktaki şey herhangi bir şey de olabilirdi. Ama ya bilinçaltımız ya da dilde yerleşen anlam yüzünden çoğumuz o şeyi düşündük. Böylesi aslında işime gelir. Çünkü yazıyı üstüne inşa edeceğim başlıktaki tezim doğrulanmış demektir. Buraya tekrar döneceğiz.

Konuyu nasıl olsa bir şekilde dine getireceğim için fazla dolandırmadan giriş yapayım. Geleneksel din anlayışımızda günahlar ve sevaplar konusunda sonradan ortaya çıkmış bir hiyerarşi var. Bize göre bazı şeyler günahken bazıları zinhar haram. Bir kısmı sadece iyi ve hoşken diğerleri imandan sonra geliyor. Bu kategorizasyon dinin orijinal kaynaklarında farklı olsa bile toplumdaki hali genelde bir takım otoritelerin işine geldiği gibi şekillenmiş ve böylece devam edip gidiyor.

Başörtüsünü ele alalım. Kur’an’da başörtüsüyle ilgili ayette önce mümin erkeğe, bakışını sakınması ve ırzını koruması söyleniyor. Sonra da aynı emir kadınlar için tekrar ediliyor ve bu bağlamda ortaya konan iffet anlayışının bir parçası olarak belli bir giyim tarzı emrediliyor. Dolayısıyla aslında hayati olan tevazu ve edep anlayışı, başörtüsü ise bunun dindeki formu diyebiliriz. Ancak bizdeki algıya baktığımızda çoğumuz için başörtüsü dinin vazgeçilmezi haline gelmiş durumda. Hatta kadın için neredeyse bir iman göstergesi. İslam’a giren bir kadına ilk öğütlenen şey başını örtmesi ya da kız çocukları ergenliğe girdiğinde dine dair ilk eylemleri yine başlarını örtmeleri. Kişinin dindarlık seviyesi başını örtüp örtmemesi, örtüyorsa nasıl örttüğü, örtüsünün rengi ve boyutu üzerinden değerlendiriliyor. Dindar aileler oğulları için başörtülü kız bakıyorlar. Ama aynı dindar aile için kızın namaz kılıp kılmaması pek önem arz etmiyor.

Peki başörtüsüne yüklenen bu anlam nereden geliyor? Dinin asıl kaynaklarındaki ve toplumdaki doğrular-yanlışlar, iyiler-kötüler hiyerarşisindeki bu farklılık neden? Bana göre bunun altındaki temel sebep ilk paragrafta bahsettiğim “şey”. Nitekim bizde dindar kimliğinin üzerine inşa edildiği pratiklere baktığımızda sürekli karşımıza çıkan kavramlar şunlardan başkası değil: cinsiyet rolleri ve cinsellik.

Şimdi de zina konusuna göz atalım. Zinanın ilahi bir yasak olduğu zaten malum. Ama bizim insanımız için bu eylem günahlar arasında en üst köşeye yerleşmiş durumda. Neredeyse zina edene Müslüman demeye dilimiz varmıyor. Mesela her gün gözümüzün içine bakarak yalan söyleyen ve hiçbir tepki almayan siyasilerin gayrı meşru ilişkisini öğrendiğimizde yer yerinden oynuyor. Kişiler arası ilişkileri ilgilendiren başkalarını aldatmak, ebeveyne saygısızlık, cimrilik gibi işler yahut da malla alakalı faiz, dolandırıcılık, rüşvet, haksız kazanç gibi fiiller vaka-ı adiyeden kabul edilirken cinsellikle bağlantılı bir günah olan zinayı işleyene vebalı gibi yaklaşılıyor.

Eşcinsellikse zinadan çok daha vahim, hatta neredeyse üzerinde konuşulmayacak kadar lanetli bir konu. Muhafazakar bir ailede bu kelimenin telaffuz edilmesi bile televizyonda denk gelinen öpüşme sahnesi kadar rahatsızlık verici olabiliyor. İlahiyatçılarımız ya da dini kimliği de olan sosyal bilimcilerimiz ısrarla bunu tartışmaya açmaktan, bir eşcinselin toplumdaki konumunu konuşmaktan dahi kaçınıyorlar. Halbuki helak edilen diğer toplumların çirkin işlerine karşı hiçbir zaman eşcinsellik kadar olumsuz bir tavır takınılmıyor. Büyüklük taslayan Ad kavminin, birbirleriyle çekişip kamu malını gasp eden Semud kavminin, toplumu sınıflara ayıran Firavun ve kavminin eylemleri üzerinde hiçbir zaman eşcinsellik kadar durulmuyor.

Cinsiyet rolleri zihinlerimizi o kadar istila etmiş ki dinden bahsederken de aklımız farklı çalışmıyor. Hocalar sohbetlerinde hep bu rolleri merkeze alan temalar seçiyorlar, hükümler buna göre veriliyor, hayatlarımız ve algılarımız buna göre şekilleniyor. Ahlak anlayışımıza bile bu bakış açısı hakim oluyor. Kocaya itaat ebeveyne iyiliğin önüne geçiyor. Kadının cazibesini görünür kılmama gerekliliği ahlaki meziyetlerinden üstün tutuluyor. Karşı cinsle tokalaşmak karşındaki kişinin kalbini kırmaktan daha büyük günah addediliyor. Sonuç olarak tüm bunlar din anlayışımızın damarlarına kadar işlemiş olan cinsiyet ve cinsellik merkezli çarpık anlayıştan kaynaklanıyor. Ve işin asıl ironik yanı ise bunu sorgulamaya ve düzeltmeye kalkışan kişinin kendisi feminist ya da cinsiyetçi damgası yiyor. Muhtemelen bu yazıdan sonra benim başıma gelecek olan şey gibi.