Boğazımdaki Yumru

Konuk Yazar: Perizat

2016’nın Mayıs ayında doktoramı bitireli altı ay olmuştu ve ben henüz işsizdim. Bölümüm gereği zaten çok az üniversitede çalışabilirdim ve bunlardan biri olan (o zaman Türkiye şartlarında hala yeni sayılabilecek) bir üniversitenin kendi bölümümdeki hocalarıyla görüşüyordum. Bana her defasında, benimle çalışmaktan memnuniyet duyacaklarını, ancak “kadro işlerinin” çok zor olduğunu, “bir şekilde” rektöre ulaşabilirsem işimin çok daha kolaylaşacağını ifade ediyorlardı. Akademik hayatım boyunca her aşamayı kuralına göre kat etmeye çalışmış biri olarak, bana biraz sorunlu gelen rektöre ulaşmaya çalışma işini nasıl yapacağımı bilmiyordum, fakat açıkçası öğrenmeye de hazırdım çünkü bana söylenen o ki “bir şekilde” rektöre ulaşmaktan başka alternatifim yoktu. Her zaman olduğu gibi somut bir sınav ya da bir ilan ile muhatap olsak, başvursak, elensek bile amenna. Ama hayır, illa ki kendiniz için bir kadro açtırmanız, bunun için de “yukarıdan”, “akademik” görüşmeler yapmanız gerekiyordu. Ben de “bir şekilde” rektöre ulaştım ve kendisinden bir randevu alıp, elimde akademik cv ve yayınlarla kapısına dayandım. Rektör Bey, beni çok iyi karşıladı, çok saygılı davrandı ve çok haklı olarak benim bölümümün kendi uzmanlık alanı olmadığını, bu yüzden benim bölümüme daha yakın bir hoca olan Rektör yardımcısı ile görüşmemin ve değerlendirmeyi onun yapmasının daha uygun olacağını söyledi. Açıkçası bu cevap benim için harikuladeydi. Ben de bir sosyal bilimci olarak bir tıp hocasıyla ne görüşeceğimi zaten bilmiyordum.

Rektör yardımcısıyla aynı gün randevu ayarlandı ve beni içeri almalarını beklemeye başladım. Kendisini hem ismen tanıyordum hem de lisans yıllarımda farklı bölümlerde fakat aynı fakültede olduğumuz için dışardan öğrenci olarak birkaç dersine katılmıştım. Sanırım kendisi de beni ismen tanıyordu, okul faaliyetlerinde yolumuz kesişmişti, fakat bütün tanışıklığımız bundan ibaretti. Kapıda beni elbette heyecan sardı. Bana alanımla ilgili bilmediğim sorular sormamasını diliyor, bir yandan da ne sorabilir diye tahmin yürütüp o sorulara cevap vermeye çalışıyordum. Nihayet beni içeri çağırdılar, selamlaştım ve oturdum. Bu aşamadan sonra konuşmamız aşağıdaki gibi geçti:

– Hoş geldin Perizat.

– Hoş bulduk Hocam.

– Neler yapıyorsun neredesin?

– Ben şu alanda doktora yaptım, şimdilerde üniversitede çalışabileceğim bir pozisyon arıyorum.

(Bu sırada cv’mde yazılı olan ismime bakıyor ve soyadımın değişmiş olduğunu fark ediyor.)

– Evlenmişsin?

– Eee evet. 

– Kaç yıldır evlisin?

– (Bu soruyu niye sorduğunu anlamayarak) 2.5 yıldır.

– Anne oldun mu peki? (Doğurdun mu demiyor, anne oldun mu diyor. Şu inceliğe bakar mısınız?)

– Hayır (?!)

– Neden olmadın, ne yapacaksın akademide?

– ???

– Ben zaten buradaki “bayan” asistanlara da söylüyorum hep. Evlenin evinizde oturun diye, akademisyenlik bayanlar için çok yıpratıcı. Sen zaten evlenmişsin, muhakkak eşinin belli bir geliri vardır. Bence sen de bir an önce anne olup çocuklarınla ilgilen, bu birikimini başka türlü değerlendirebilirsin bla bla. (hem geçmiş zaman, hem de o sırada tam odaklanamadığım için cümleleri aynen aktaramıyorum ama böyle bir şeyler).

– Ş..şey cv’me baktınız mı? (Çünkü hiç tanımadığım yabancı bir erkekle çocuk doğurmak konusunda sohbet edemeyecek şekilde bir terbiye aldığım için konuyu değiştirmeye çalışıyorum.)

– Bakıyorum…

Bir süre cv’m hakkında sohbet ettik ancak bu sohbette de sürekli burun kıvırıp aşağılamaya çalışma söz konusuydu. Ben artık bu korkunç buluşmanın bitmesi için müsaade isteyip ayrılmaya çalıştım. Fakat ayrılmaya yakın, yeniden çocuk doğurmak hakkında nasihat etmeye başladı. Dışımdan kendisine “he he” şeklinde cevaplar verirken, içimden kendime söylediğim tek şey şuydu: güçlü dur, bir şey söyleme, sadece ağlamamaya çalış ve bir an önce bu ortamı terk et!

Nihayet ortamı terk ettim. Kapıdan çıkmadan önce boğazımda patlamaya hazır bir yumru vardı. O yumruyu çok iyi tanıyorum, başörtüsünden dolayı okulda yaşadıklarım, trt’deki bir programa davet edildiğim halde stüdyodan dönmek zorunda kaldığım ve başka devlet kurumlarıyla ilgili pek çok olayda aynı yumruyla çıkmıştım mekânlardan. Bu yumru benim için devlet kurumlarının vazgeçilmez eşlikçisidir ve hepsi ağlamayla biter. Nitekim çıkar çıkmaz boğazımdaki yumru patladı ve ağlamaya başladım. Herkesin davranışı farklıdır, bende böyle olaylarda aşırı bir kaçma refleksi gelişir. Dolayısıyla o andan itibaren Türkiye’de iş aramayı bırakmaya karar verdim. Nitekim birkaç kere kendi tez danışmanımla görüşmek dışında böyle bir girişimim olmadı.

Sizin de yukarıda okuduğunuz gibi, bu muhafazakâr Müslüman rektör yardımcısı, kadın asistanlara, akademide bulunmamaları gerektiğini, çocuk bakmaları gerektiğini söylüyormuş. Belki belli bir hukukları vardır, birbirlerinin özel ve mahrem hayatına böylesi sözlü müdahaleler onlarca sıcak karşılanıyordur, bilemeyiz. Ama ben onun hiç tanımadığı bir kadın olarak, ne hakla ve nasıl bir ahlaki terbiye ile bana böyle şeyler söyleyebildiğini hala bir mantık çerçevesine oturtabilmiş değilim. Ayrıca, karşısında bulunan kişi, ben gibi başörtülü ve muhafazakâr bir çevrede yetişen (hangi liseden mezun olduğumu da biliyor ve sürekli vurguluyordu) bir kadın değil de, bir erkek olsaydı aynı cümleleri kurabilir miydi? Maalesef ki emin değilim.

“Normal şartlarda” olması gereken neydi? Diyelim ki elinde tuttuğu cv, o muhteşem üniversitede iş bulabilecek yeryüzündeki en son kişiye aitti. Ya da diyelim ki sadece ihtiyaçları yoktu, canları istemiyordu, her şey olabilir. Bana medenî, hukukî ve ahlaki olarak söylemesi gereken şey şu cümlelerden ibaretti: “Perizat Hanım, geldiğiniz ve bizimle görüştüğünüz için teşekkür ederiz. Şu anda sizin niteliklerinize uygun bir pozisyon açamayız veya ihtiyacımız yok. Yine de ihtiyacımız olursa tekrar haberleşiriz. Umarım siz de kendinize uygun bir çalışma ortamı bulursunuz.”

Bu satırları, Hollanda’dan, Leiden Üniversitesi’nden yazıyorum. Burada, değil dört yıldır evli ve hala doğurmamış bir kadın olduğum konusunda uyarılar almak, başörtülü olduğumu ve hatta kadın olduğumu bile fark etmiyorum. İşiyle gücüyle uğraşan, üreten, öğreten, öğrenen çeşit çeşit insandan sadece biriyim. Geri kalan her şey insanların kendisini ilgilendiriyor burada. Elbette akademik olarak çok zorlanıyorum, çok eleştiriliyorum, çok eksiklik hissediyorum. Ama bir gün de, “şu hoca bana başörtülü, Müslüman ya da kadın olduğum için mi böyle davranıyor?” diye bir cümle aklıma gelmediğini hayretle ve kendi ülkemde yaşadıklarım adına üzüntüyle fark ediyorum.