Torununa Bakmak Zorunda Olan Anneler

Yazar: rumeysa ç.

Görsel: Nilbar Güreş

Benim oğlan 13 aylık oldu (sonunda!). Bugüne kadar pata küte, orada kablo yiyerek, burada davul sesinde uyuyarak bugüne kadar geldik. Çok şükür, hayal ettiğim birçok işi yapmayı başardım, arada ben de pert oldum, ama değdi. Neler mi yaptım? Yüksek lisansta 2. Döneminim sonuna yaklaşıyorum mesela. Bir vakıfta çalışıyorum free lance olarak. Salı akşamları bir kafede çalıyorum. Bir de onun dışında hem 90’lardaki kadın müziğini merkezine alan bir pop-rock projesi çıkartıyorum BGST’den arkadaşlarımla, bir de Boğaziçi’ne gidip oradaki öğrenci arkadaşlara danışmanlık yapmaya çalışıyorum, arada da çeviri işleri geliyor, kıramadıklarımı alıp onları yapıyorum. Pek tabii bir de en güzelinden bir Reçel editörü olma işim var (evet abartmış olabilirim).

İşte tam da bu abartma durumu yüzünden, tabii ki yetişemediğim, özellikle de arka arkaya akşam geç saatlerde biten işlerden geride kaldığım ve gittiğim yerlerde de yanımda sürekli hareket eden minik bir canavar olduğu için odaklanamadığım zamanlar oldu. Böyle zamanlardan birinde, yaptığım işlerden biriyle, artık yetişemediğimi ve kendime fiziksel olarak zarar verdiğimi düşündüğüm müzikle alakalı biriyle küçük bir yol ayrımına gelmişken aldığım eleştirilerden biri beni dumura uğrattı. Bu mesele üzerine yazma çizme ihtiyacımın ne kadar fazla olduğunu düşünerek günlerdir zihnimde onlarca taslak yazdım, bu taslaklardan birini şimdi sizinle paylaşıyorum.

Aldığım eleştiri şu: Çocuk için yeteri kadar bakım hizmeti almıyor, özelde de çocuğu anneme yeteri kadar bırakmıyorum. Bu şekilde odaklanmam mümkün değil. Her gün 9-5 vaktim olsa hayatım toparlanır, “uçarım”.

Her gün 9-5 vaktimin olması hayalini kurmuyor değilim, eleştirinin bu kısmına diyecek bir şeyim yok. Bu eleştiri akşam olan işlerimi nasıl halledeceğimi söylemese de, yine de önemli bir noktaya işaret ediyor.

Ama burada görmezden gelinen iki unsur var: Birincisi parayla bakım hizmeti alacak kadar param yok, düzenli çalışıyor olsam bile böyle bir bütçe kaldırabileceğim bir şey değil. Kadınlar zaten ancak bakım hizmetini karşılayıp üstüne para artırabiliyorsa işe giriyor (bu da başka bir yazının konusu). Zaten 13 aylık çocuğu 9-5 alan yer de neredeyse yok. 18 aydan sonra belki alınıyor, ancak orada da tam zamanlı olması neredeyse imkânsız, birkaç saatlik oyun grupları vs. Evde bakıcı deyince de zaten bunlarla karşılaştırılmayacak kadar uçuk paralardan bahsediyoruz ki güvenilir ve düzenli bir bakım hizmeti almak da dağları delmek gibi bir şey. Demek ki neymiş, 13 aylık çocuğa kimse kolay kolay para karşılığında bile bakmıyormuş.

Peki, o zaman alternatif nedir? Burada da ikinci unsur devreye giriyor: Anneanne/babaanneler pek tabii. Onların kendi hayat tercihleri, kendi hayat ritimleri, hayatlarında yapmak istedikleri şeyler, bir rutinleri olmadığından ve hayatlarına ancak bir torun anlam katabildiğinden ve her zaman için sağlıklı olduklarından tabii ki o çocukların tek bakıcısı bu kadınlar (evet yine kadınlar!) olabiliyor. Böyle olunca gün içlerinde parklar bahçeler anneanne/babaannelerle doluyor, hayatı boyunca ücretsiz iş yapmamış gibi, bir de şimdi tam mesai ücretsiz çalışıyor. Bir de onlara sonsuz taleplerle gidiyor olmamız yetmiyormuş gibi, bir de çocuğa bir kötü bakıyorlar sorma gitsin, bir türlü çocuğu sağlıklı yetiştiremiyorlar, düşün yani evde peynir bile yapmıyorlar (!)

Bu ironik hali bir tarafa bırakırsak üst kuşağımızdaki kadınları, kendi “ulu” işlerimiz için kilitlediğimiz yetmiyormuş gibi, bir de onların “tasvip etmediğimiz” bakım/çocuk yetiştirme tercihlerini görmezden gelip ve hatta onlara kötü davranıp kendi mükemmel hayatlarımızı yaşamaya, ya da en azından para kazanmaya devam ediyoruz. Bu durum bir tek bu üst kuşak kadınlar uzakta oturduğunda ya da çalıştığında mümkün olamıyor ki o durumda da çalışan annenin kendisi gibi bu uzakta olan ya da çalışan ebeveyn sonsuz vicdan azaplarına hapsediliyor.

Kendi hikayemde başka bir yol olarak yakınımdaki genç arkadaşlarımdan da yardım istedim. Birincisi, her ne kadar mezuniyet sonrasındaki kadar garip bir çukura düşmemiş olsalar da onların da kendi yoğunlukları düzenli bir bakım ilişkisinin önüne geçti. Bir de şunu fark ettim, sadece kadınları arıyorum ve soruyorum. Ben anne olana kadar bez bile bağlamamışken çocuk bakımına dair maksimum eğilim ve uzmanlığı yine gençler arasında kadınlardan bekliyorum. Bir süre sonra yaşadığım onlarca yabancılaşmayla birlikte bu yoldan da böylece vazgeçmiş oldum, daha anlık ve acil işlerde bana yardımcı oldular.

Erkekler demişken, bu hikâyede eşimi anmamak büyük haksızlık olacaktır. Neredeyse haftanın 7 günü akşamları dolu olduğum bir programım olmasına rağmen haftada 6 gün çalıştığı işinden koşarak gelip bebek baktı kendisi. Ama burada da çocukla aynı alanda olduğum için tam bir odaklanmanın söz konusu olduğunu iddia etmem zor olacak. Bir de her hâlükârda çocuk emzirmeye devam ederken kadının çocuğuyla arasında isterse kilometrelerce mesafe olsun, kafasını toparladığını iddia etmesi mucizevi olacaktır, yapanın önünde saygıyla eğilirim.

Peki, şu an ne mi yapıyorum mesela? Annem benim çeviri yapmam için içeride Kerem’e bakarken bu yazıyı yazıyorum. Pek tabii, özellikle de hareket etmek isteyen bir çocuk evde olduğunda birinin ona bakması gerekiyor ve iş yapmak mümkün olmuyor. Ama bu tabloyu bir zorunluluk ilişkisi olarak kurmaktan kendimi men ediyorum, onun da çocuk üzerindeki tasarruf hakkını saklı tutuyorum. Kimse ama kimse (babası hariç) benim doğurduğum çocuğa bakmak ZORUNDA değil. “Kendisi istiyor” da dünya çapında garip bir masal olmalı. İnsan âşık olduğu adama bile 7/24 katlanamazken, daha dünyaya yeni gelmiş, daha yeni yeni iletişim kurduğu bir insanla 7/24 verimli ve düzenli ve gelişime açık bir ilişki kuramaz, kurmayı isteyemez, buna tam tamına bir “gönüllülük” hissi barındıramaz. Zaten kişi kendine dair bir alan yaratmadığı her ilişkide, buna diğer sevgi ilişkileri de dâhil, ancak mahpus olabilir, sıkılır, ama bir şey diyemez.

Demem o ki, çalışan/işi gücü olan velhasıl normal bir insan olan her kadın desteğe ihtiyaç duyuyor. Bunu da en yakınındaki kadınlardan ve özellikle annelerinden almak istemek istemesi kadar doğal bir şey yok (keşke baba hariç erkeklerden de istesek ama hâlâ o formasyona sahip değiliz sanırım). Ama yardım almanın sömürmeye dönüştüğü (bu sert kullanımım için özür diliyorum ama durumun bu olduğunu düşünüyorum büyük oranda) her durumda kendimize bir dönüp bakmamız, farklı yolları elimizden geldiğince zorlamamız gerekiyor. Ben becerebildim mi? Hayır. Ama önerilere açığım.