Oğullar ve Mallar

Yazar: Büşra Helvacıoğlu

Geçenlerde evdeki gazetelerden birisinde şöyle bir habere rastladım: “ECE ERKEN ERKEK ANNESİ OLACAK” (İlgili haber şu linkte: http://www.teknoter.com/ece-erken-nin-bebeginin-cinsiyeti-ne/21067) Haberi linkten okuyunca yalnızca cinsiyetin belli olmasıyla ilgili, sevindirici bir haber şeklinde verildiğini düşündüm şimdi. Ama gazetede böyle değildi. Erkek evlat sahibi olmanın bütün gururunu, kibrini vurgulayacak şekilde büyük puntolarla, mühim bir haber olarak veriliyordu. Çocuk kız doğacak olsa yalnızca ufak bir notla “Bebeğin cinsiyetinin kız olduğu öğrenildi” denilip geçilecekti muhtemelen. Neyse, Reçel’i magazin bloguna dönüştürmeden sadede geleyim.

Anne tarafımda hep anlatılan bir hikâyedir, anneannem üç kızın ardından dördüncü kızını yani üç numaralı teyzemi doğurduğunda dedem epey uzun süre küsmüş ona, en büyük çocukları erkek olmasına rağmen. Bu küslük ancak anneannemin başka bir erkek çocuk doğurmasıyla geçmiş. Birkaç yıl sonra bir erkek çocuk daha gelmiş ve sevinçleri katmerlenmiş.

Annemin hikâyesi ise daha az kalabalık. Abim annemle babam evlendikten uzun yıllar sonra dünyaya gelmiş. Anne tarafında ilk torun. Hem annem hem de annemin ailesi epey bekledikten sonra geldiği için de herkesin göz bebeği. Beş sene sonra annem bana hamile olduğunu öğrendiğinde babaannem durumu biraz esef ve kızgınlıkla karşılamış. Daha ikinci çocuktan kız, olacak şey mi? Buna rağmen babaannem beni çok severdi, baba tarafındaki en küçük çocuk olduğum için belki de, belki babamı ayrı sevdiği için.

Ama anne tarafım ve tabii annem de abimi her zaman el üstünde tutmuştur. Hem ilk torun olmasından hem de erkek olmasından kaynaklanan, ince ince örülen, asla açıktan söylenmeyen ama her zaman yoğun şekilde hissettiğim bir fazladan değer verme ve sevme durumu. Bir şey ikimize de lazım oldu mu öncelik abimindir, ikimizin de işi oldu mu işinden vazgeçmesi gereken benimdir, aynı gün ikimiz için de önemli bir olay oldu mu onunkine gitmek gerekir, onun sınavları, çalışma hayatına atılması, ilk işi, başarıları, evleneceği insan her zaman daha öncelikli olagelmiştir. Ben zaten hayat yolunda ne kadar debelenirsem debeleneyim en sonunda bir gün evlenip ait olduğum yeri bulacağım için o zamana kadarki meşguliyetlerim çok da mühim, en azından aslî, değildir.

Annem bütün bunları yapan tek oğlan annesi değildi; bunlara maruz kalan tek kız çocuğu da ben değildim elbette. Erkek evlat sahibi olmanın hakkını vermek için o evladı pamuklara sarmak; her durumda istediği yemekleri yapmak, televizyonda dilediğini izlemesine müsaade etmek, irili ufakları şımarıklıklarına epey müsamaha göstermek ve ne yaparsa yapsın bunun tam manasıyla bir hata olmadığını ve en azından bunu yapabileceği alana, boşluğa sahip olduğunu sezdirmekten annemin de yolu geçmişti işte. Beş seneden sonra gelen bir lütuf olarak gördüğü oğlunu dünyadaki her şeyden fazla seviyordu.

Artık, annemle kendimce özgün bir ilişki kurduğumu düşündüğüm için arada ufak tefek sataşmaktan başka bir şey yapmıyorum bu konuda. Ama şu aşamaya gelene kadar canımı yakan, yakmakla da kalmayan karakterimi, dünyaya bakışımı, insanlarla ilişkimi şekillendiren pek çok şey de yaşadım, yaşıyorum.

Bir erkek çocuğunu büyütürken pohpohladığınızda, kendisini istediği gibi ifade etmesine izin verdiğinizde, sözünü kesmeyip her söylediğini dikkatle dinlediğinizde, girdiği her ortamda ön plana çıkarttığınızda, ona sonsuz bir kredisi olduğunu hissettirdiğinizde muhtemelen çok özgüvenli, rahat birisi olur. Ailenin temel ilgisi onun üzerindedir, siz yan ürünsünüzdür, ortamların aranılan çocuğunun yanında onun şanına şan katan bir destekçisinizdir. Bu çocuğun rahat davranışları sizin de bir tür deneme tahtası işlevi görmenize yol açar. Fenerbahçe maç kazanır, ortada erkek kardeş olmadığı için sizin kafanız koparılır; bünyeden atılacak enerji vardır, kız kardeş orada hazırdır. Abi kızdırıp içindekini boşaltırken, kız kardeş onlarla dolar, bağırıp çağırması cızırtı kabilindendir, her şeye ne kadar da çabuk sinirleniyordur.

Çocuklar biraz daha büyüyüp de ailenin kaynakları kız kardeşe “Sen zaten çalışıyorsun, sen zaten sorumluluk sahibisin, sen zaten kendi başına hallediyorsun” deyip abiye aktarılırken kardeşler arasında ilk kopuşlar başlar. Sen ailenden hep biraz daha uzak durmak zorunda kalmış, bundan dolayı kendini okumaya, yazmaya, daha asosyal şekilde icra edilecek uğraşlara vermişken; kendine bir yol çizip, fikirlerini ufak tefek, ama kendi çabanla, edinmeye başlarken yan çizersin, çıkmaz sokaklara saparsın, tehlikeli yollardan geçersin; ama abi her zaman ailenin doğru düşünen çocuğudur. Anneyle, ama daha da önemlisi, babayla hep aynı fikirdedir. Sen iflah olmaz bir başıbozukken, abi baba yasasının koruması altında, konforu yerinde, çatışma olmaksızın, kimseyle kavga etmek zorunda kalmaksızın senin yanlış fikirlerini düzeltmeye çalışır. Çatışacağı zaman da bütün sarmalanmışlığın, sevilmişliğin, güçlendirmelerin de etkisiyle, sen lafını ölçüp biçip dikkatlice konuşmaya çalışırken, o dan dan söyler söyleyeceğini; nasılsa her zaman çok haklıdır. Zaten ezelden beri politik bir aile içinde bulunduğundan ötürü bu uhrevi birliği bozup yanlış fikirler edindiğin için epey günahkârsındır. Abin de iyi bir lisede okumuş, İstanbul Üniversitesi gibi bir solcu yuvasında eğitimini tamamlamış, ama senin gibi olmamıştır!

Velhasıl-ı kelam bir yanda kız çocuğun kendisini ifade edebilme yollarını itinayla tıkayan bir abi ve babayla, öte yanda gündelik hayatını kolaylaştırıp, koşulsuz yanında olduğunda seni “canım kızım, güçlü kızım” diye sevip politik tartışmalarda dürüstlükle fikirlerini söylediğinde “feminist komünist cadı” diye gıcık eden bir anneyle kala kalırsın. Onlar baba-oğul-kutsal ruh olarak yaşamlarını sürdürüp giderken sen ne kadar bölücü ve zararlı faaliyet varsa, oradasındır.

Bunların ardından, inadından ve söz hakkından vazgeçmediğin için bir şekilde takdir gördüğün yaşa erdiğinde aslında abinin de o kadar kolay kurtulmadığını fark edersin. Ailenin bütün kaynakları ona aktarılmıştır aktarılmasına, hem ailede hem sülalede sözü çok geçmektedir geçmesine ama o da gün gelip belirli bir konuma ulaştığında kendisine verilen emekleri zayi etmemesi gerektiğini anlamıştır. Ağır maddi yükümlülüklerin altına girmeye mecbur hissedecektir kendisini. Böylelikle hep sezdiğin bir şeyi daha derinden idrak edersin: Para konuşmaktadır.

                                                           ***

Denklem basit aslında. Kaynakları erkek çocuğa aktar ki erkek çocuk da onları sana geri verebilsin. Daha da basitleştirelim: Erkek evlat, paranın aile içinde dolanması demektir. Bu yüzden erkek evlat “güçtür”. Babam bu yüzden bundan birkaç sene önce “Kızım olsun istiyorum” dediğimde benim kız çocuğu olduğumu unutarak (daha kötü ihtimalle; unutmadan) “Erkek evlat istemek lazım. Güçtür erkek evlat, destektir” demişti. Bu laftan sonra daha da iyi anladım ki aslında aile dediğimiz şey pek öyle karşılıksız sevgiler, sonu gelmeyen korumalardan ibaret değil. Bir ucu, birkaç ucu, belki çoğu noktasıyla ekonomiye dayalı bir birlik aile de. En küçük ekonomik ve toplumsal birim yaniJ

Sana kaynak aktarılıyorsa iyi bir kariyerin olmalı, iyi para kazanmalısın; ancak böyle sözünü dinletebilirsin, önemsenirsin. Bundan dolayı üniversiteye başlayınca ilk işim ailemle para ilişkilerini koparmak olmuştu. Ama bana abime davranıldığı gibi davranılmadığı, o kadar üstüme düşülmediği halde, önemsenmem için ekonomik açıdan onlara bağımlı olmamam, belki bazen abimden rol çalmam gerektiği fikri de epey canımı sıkıyordu.

Bu süreçte saf bir duygusallık olmadığını, aile sıcaklığı denilen meselenin bir yığın koşula bağlı olduğunu, ailenin bütün yaraları saracak mecra olmak bir yana, yara almaya başladığınız ilk ilişki biçimi olduğunu görmüştüm. Bunun iyi bir tarafı varsa o da anne-baba-abi üçlüsünün yüce konumundan yeryüzüne inmesi; iyiliğe, şefkate ve merhamete herkes kadar muhtaç olduklarını anlamaktı.

Bu yaz amcamı kaybettiğimizde her zaman güçlü, her zaman çok sert, her zaman çok amansız olan babamın yüzünde ilk defa keder görmüştüm. Ancak beni görür görmez aydınlanmıştı yüzü; o zaman bahsettiğim muhtaçlığı, kısacık bir an, çok daha iyi idrak edebildim.

Oğullara ve mallara bu kadar düşkün olmanın sonucu şefkat ve merhameti her zaman kız çocuklardan beklemek, sanıyorum. Ancak kız çocuğun zaten sürekli olarak gösterdiği şefkat asla görülmez, takdir edilmez. Ama kendinden esirgenen merhameti göstermemesi her zaman görünürdür ve canilik addedilir.

Başta söz ettiğim mesele, yani erkek evlat sahibi olacak diye, şairin dediği gibi “kaslarına kibir dolanlara” en güzel sözü Allah söylüyor zaten: “O gün geldiğinde oğullarınız ve mallarınız sizi kurtarmayacaktır”.

Ben sadece geldiğim noktada anladığım bir şeyi aktararak yazıyı noktalamak istiyorum: Aile ilişkilerinde her şey karşılıklılık esasına göre işlese de, alışverişe konu olmayan tek şey merhamet galiba. Enteresan bir duygu merhamet; kime göstereceğinizi, hangi anda göstereceğinizi hiçbir zaman seçemiyorsunuz. Dolayısıyla merhamet göstermenin sizden beklenmesinin kız çocuk olmanızla, toplumsal kodlanmalarla ilgisi olsa da, bu kadar plansız bir şekilde gelip kalbinize oturmasından ötürü belki de, sizden esirgenen merhameti sizden esirgeyene göstermek kadar da güçlü hissettiren, galip hissettiren bir şey yok.

Oğulların ve malların kurtaramadığını da kurtarmaya aday bu sebeple.